ABERACIJA (lat. aberatio-odstupanje)
Ponašanje razlicito od društveno prihvatljivog; pod aberantnim seksualnim ponašanjem se podrazumijevaju sve one seksualne radnje koje nemaju za cilj produžetak ljudske vrste
AFRODIZIJAK
(grc.afrodisios- koji se odnosi na ljubavni užitak) sredstvo za nadraživanje polnog nagona.
AIDS
Acquired Immunodeficiency Syndrome.
AMENOREJA
Produženi izostanak menstruacije.
AMOMAKSIJA (grc. ammos-stajalište, mahe-borba)
Seksualni odnos u parkiranom automobilu.
ANALNI SEKS
Seks pri kojem mladic stavi penis u anus ili rektum djevojke ili drugog mladica. Neki smatraju da je analni seks izmedu mladica i djevojke dobar nacin da se izbjegne trudnoca. Ali je bolji nacin sprijecavanja trudnoce korištenje kontracepcije. Prilikom analnog seksa, trebalo bi koristiti lubrikante i kondome.
ANORGAZMIJA
Nemogucnost postizanja orgazma.
ANOVULACIJSKI CIKLUS
Menstrualni ciklus u kojem ne dolazi do ovulacije.
APSTINENCIJA
Suzdržljivost, odricanje - neimanje seksualnih odnosa.
ASEKSUALNOST (lat. a-ne + sexus-pol)
Nezainteresovanost za seks; nedostatak seksualne želje ili nizak nivo erotskog odgovora kao posledica psihološke ili organske disfunkcije; (hiposeksualnost).
AZT ili zidovudin
Vrsta lijeka protiv virusa HIV- a. Djeluje tako da inhibira virusnu reverznu transkriptazu (vidi: retrovirus) te tako utice na proces umnožavanja virusa.
BAZALNA TEMPERATURA TIJELA
Najniža normalna temperatura tijela izmjerena u uslovima potpunog mirovanja; mjeri se odmah nakon budenja, a prije ustajanja.
BILINGSOVA METODA
Tehnika prirodne kontrole plodnosti kod koje se dani plodnosti, moguce plodnosti, i najvece plodnosti odreduju pomocu posmatranja sluzi na otvoru vagine.
BISEKSUALNOST
Fizicka i romanticna privlacnost ljudi istog i suprotnog spola.
BUŠI MOL (engl.bushie mall)
Seksualni odnos na otvorenom prostoru.
CASANOVA; SINDROM CASANOVE
Giovanni Jacopo Casanova de Seingalt (1725 - 1798) je bio avanturist iz Venecije cije ime služi za primjer hiperseksualnog muškarca. Casanova je lažno prisvojio aristokratski dodatak „de Seingalt” kao pomoc u zavodenju žena i impresioniranju muškaraca. Gotovo sve što se zna o ovom raskalešanjaku dolazi iz njegovih višesvešcanih „Memoara”.
CELIBAT (lat.coeliebs - neoženjen, slobodan)
Seksualno uzdržavanje; (afalatija, apstinencija, lagnokoliza).
CERVIKS UTERUSA
Donji kraj (grlic) materice koji se nastavlja u vaginu.
CISTA
Vrecasta tvorevina koja sadrži tekucinu ili polutekucu stvar.
CORPUS LUTEUM
Žuto tijelo - tvorevina koja nastaje u jajniku nakon oslobadanja jajne stanice. Ako je jajašce oplodeno, corpus luteum raste i stvara hormone koji održavaju trudnocu. Ako ne dode do oplodnje ono propada.
CYBERSEX
Seks pomocu kompjutera. Kljuc dobrog cybersexa je naravno u dobrom softweru i uzbudujucim slikama, odnosno videoprikazu koji gledamo, a i u hardweru, dakle u predmetima i napravama koje nas uzbuduju dok posmatramo našeg nestvarnog partnera i slušamo ga kako nam šapuce rijeci koje želimo cuti.
DIJAFRAGMA
Gumeno sredstvo u obliku kapice koje se stavlja u vaginu preko grlica materice neposredno prije spolnog odnosa u svrhu kontracepcije.
DILATACIJA i KIRETAŽA
Hirurški zahvat kod kojeg se postepeno otvara grlic materice (tzv. dilatatorima) kako bi se uz pomoc instrumenta kirete odstranilo tkivo s površine endometrija i grlica materice.
DISPAREUNIJA
Bolni ili otežani spolni odnos.
EDUKACIJA O SPOLNOSTI
Obrazovanje o svim pitanjima spolnosti kao i spolnom izražavanju. Obrazovanje o spolnosti pokriva iste teme kao i seksualno obrazovanje, ali takode ukljucuje teme poput odnosa, stavova prema spolnosti, spolnih uloga, spolnih odnosa te društvenog pritiska na spolnu aktivnost, omogucavanju informacija o spolnim i reproduktivnim zdravstvenim uslugama. Takode može ukljuciti i obucavanje u komunikaciji, te vještine odlucivanja.
EJAKULACIJA
Ejakulacija je izbacivanje sjemene tekucine iz penisa za vrijeme orgazma. U izbacivanju sjemena uz opisane anatomske strukture sudjeluju i mišici koji se grce za vrijeme orgazma. Od njih su najvažniji bulbospongiosus, smješten oko mokracne cijevi i kremaster (cremaster) koji drži testise u mošnji te kad se grci podiže testise. Kako je na vrhu testisa kao kapa pasjemenik u kojem su smješteni spermatozoidi, kod podizanja testisa kremasterom biva pritisnut i iz njega izlaze spermatozoidi kroz sjemenovod i dalje sve do mokracne cijevi vani.
EGZIBICIONIST
Osoba koja pokazuje spolni organ drugim ljudima. U vecini slucajeva to su muškarci.
ENDOKRINOLOG
Ljekar specijalist za hormonske poremecaje.
ENDOMETRIJ
Endometrij je unutrašnji sloj (sluznica) materice koja je gradena od još dva sloja: srednjeg - miometrij i vanjskog - perimetrij. Srednji sloj je mišicni, vanjski oblaže matericu i dijeli je od ostalih organa u stomaku.
ENDOMETRIOZA
Stanje uzrokovano prisutnošcu komadica endometrija u podrucjima izvan materice.
EONIZAM
Preoblacenje muškarca u ženu, termin koji je prvi upotrijebio Haveloc Ellis, aludirajuci na Kavaljera Eona (Chavalier Charles Eon de Beaumont, 1728-1810 ), transvestita i francuskog diplomatu sa dvora Katarine Velike (transvestofilija, kros dresing, ginemimeza)
EREKCIJA (lat.erigere - uspraviti, podici)
Ukrucenje polnog organa.
EREKTILNO
Napeto, u našem slucaju se misli na ispunjeno krvlju.
EROTOPATIJA ( grc. eros-fig. ljubav + pathos-nesreca, zlo, trpljenje)
Opšti naziv za sve devijacije koje se odnose na polni nagon.
ESTROGENI
Hormoni koji se stvaraju u jajnicima, a odgovorni su za ženska spolna obilježja i imaju važnu ulogu u odvijanju ovulacije.
FEROMONI
Feromoni su hemijske supstance koje izlucuju neke životinjske vrste, a uzrokuju reakciju pripadnika iste vrste, obicno suprotnog spola. Razlikuju se od hormona, koji su hemijske supstance proizvedene u organizmu kako bi uzrokovale reakciju u nekom drugom dijelu maticnog organizma. Vec je dugo poznato da izuzetno male kolicine feromona koje proizvodi ženka nekih vrsta insekata mužjak uocava s velike udaljenosti, što ga podstice da potraži ženku i pari se s njom. Mužjaci zauzvrat proizvode feromone koji podsticu ženke na parenje. Kod insekata reakcija je automatska i nekontrolirana.
FOLIKUL
Folikul je struktura koja se nalazi u jajnicima, gradena od jajne stanice i u sredini okružene s nekoliko slojeva (zavisno o stadijumu u kojem se folikul nalazi) granulocitnih stanica. Te stanice luce u folikul i okolinu razne faktore koji su bitni za razvoj jajne stanice, te za sprjecavanje rasta susjednih suparnickih folikula. Folikul se s vremenom povecava od nekoliko mikrona do nekoliko desetina milimetara. Sve se to odvija u procesu zvanom oogeneza.
FOLIKULARNA CISTA
Folikularna ili „vodena cista” je povecan folikul ispunjen tekucinom, koja nakon nekog vremena spontano prsne i jajna stanica se osobodi.
FRIGIDNOST (lat. frigidus - hladan)
Neprecizan i proizvoljan izraz za nesposobnost doživljavanja seksualnog uzbudenja ili zadovoljenja; tradicionalno se pripisuje ženama.
FSH
Hormon koji stimuliše folikule, a luci ga hipofiza - stimuliše sazrjevanje jajne stanice u jajniku i lucenje estrogena.
GRAAFOV FOLIKUL
Graafov folikul je folikul koji nastaje u drugom stadijumu oogeneze. On ulazi u ovulacijski ciklus.
G TACKA
Podrucje smješteno iza prednjeg zida vagine izmedu kraja pubicne kosti i vrata materice.
HARMATOFOBIJA (grc harmato- poruga, ruganje + fobeomai-plašim se)
Strah od seksualne nevještosti ili od pravljenja grešaka tokom seksualnog odnosa.
HIV
Human Immunodeficiency Virus.
HIPOFIZA
Žlijezda u osnovi mozga koja luci mnoge važne hormone, ukljucujuci i one koji su kljucni u procesu reprodukcije.
HIPOTALAMUS
Dio mozga koji djeluje kao glavni kontrolni centar organizma, smješten u bzai mozga i djeluje u meduzavisnosti s hipofizom.
HISTEREKTOMIJA
Hirurško odstranjivanje materice i grlica.
HISTEROSALPINOGRAFIJA
Metoda kojom se rendgenski snimaju materica i jajovodi nakon što se kroz grlic materice uštrca kontrastno sredstvo. Prikazuje se unutrašnjost materice i jajovoda.
HEDONIZAM (grc. hedone- zadovoljstvo, naslada)
Prepuštanje zadovoljstvima: hrani, picu, seksu.
HETEROSEKSUALNOST
Rijec potice iz grckog (heteros= razlicito) i znaci privlacnost prema osobi suprotnog spola.
HOMOSEKSUALNOST (grc. homos- isto)
Privlacnost prema osobi istog spola (homoerotizam, invertnost, iterandrija, komaskulacija, lezbijanizam, tribadizam, seksualna inverzija, uranizam, lung-jang (kin. yang - aktivni muški princip)).
HORMONI
Hormoni su molekuli koji su u našem tijelu zaduženi za regulaciju najrazlicitijih funkcija ( regulacija krvnog pritiska, rasta, razine, mnogih stvari u krvotoku, itd). Po gradi ih dijelimo na steroidne i na bjelancevinaste. Oni djeluju preko receptora koji su smješteni na razlicitim dijelovima stanice. U tijelu ih luce žlijezde koje nazivamo endokrine žlijezde (npr. hipofiza, nadbubrežna, štitna, gušteraca…)
IMPOTENCIJA (lat. impotens-nemocan)
Muška seksualna nemoc; nemogucnost postizanja erekcije penisa (invirilnost, pareunastenija).
IMUNOLOŠKI SASTAV
Obrambeni sastav organizma protiv mikroorganizama (bakterija, virusa, parazita i glivica). Sastoji se od stanicnog dijela i proizvodnje protivtijela. Dok je ocuvan i zdrav osigurava zaštitu od zaraznih bolesti i cuva zdravlje organizma.
INTRAVENOZNA PRIMJENA
Uzimanje droga u nemedicinske svrhe pomocu igle i šprica u venu.
JAJNA STANICA (OVUM)
Ženska spolna stanica koja se spojena sa stanicom spermija može razviti u novu jedniku.
JAJOVODI
Dvije mišicne cijevi duž kojih jajna stanica putuje iz jajnika prema materici i u kojima dolazi do oplodnje.
KAPACITACIJA
Kapacitacija je pojam vezan uz oplodnju. Spermatozoidi prolaze iz rodnice kroz sluz koju luci vrat materice. U toj sluzi oni se kapacitiraju, odnosno prilagodavaju tijelu žene kroz 4- 6 sati. Za to vrijeme oni gube neke stvari sa svoje površine koje bi sprijecile oplodnju. Samo oni spermatozoidi koji produ taj proces su spremni za oplodnju.
KIRETAŽA
Struganje tkiva koje oblaže unutrašnjost materice instrumentom - kiretom. Obavlja se pod lokalnom anestezijom i uz prethodnu dilataciju grlica materice.
KLIMAKTERIJ
Godine oko menopauze tokom kojih nestaje reproduktivna funkcija.
KOITOBALNIZAM (lat. coitus-sastanak, balnae-kupalište)
seks u kadi.
KOLPOSKOPIJA
Tehnika posmatranja grlica materice (uvecana) kako bi se uocile promjene koje se obicnim okom ne vide.
KONDOM
Kondom, ili „korice za penis”, je drevno kontracepcijsko sredstvo, iako je njegov opis prvi put objavljen tek 1564. godine u pjesmi De Morbo Gallico anatoma Gabrielea Fallopia (latinski - Fallopius) koji je živio od 1532. do 1562. godine. On je opisao „platnene korice”. Kondomi su se takode izradivali od životinjskih crijeva ili kože. Danas se izraduju od lateks gume.
Kultura (lat. cultura-obradivanje, obrazovanje)
Eufemizam za fetiš:
Engleska kultura: seksualna stimulacija izazvana šibanjem
Francuska kultura: oralno genitalni seks
Grcka kultura: analni seks
Rimska kultura:grupni seks
Orijentalna kultura: eksperimentisanje, mijenjanje položaja partnera tokom seksualnog odnosa.
KRVNI PRIPRAVNCI
Omogucavaju da se bolesniku daju samo pojedini elementi krvi koji su mu u datom trenutku najpotrebniji, npr. samo trombociti ili eritrociti.
LAPAROSKOPIJA
Postupak kojim se pregleda unutrašnjost trbušne šupljine, posebno jajnika, korištenjem instrumenta koji se zove laparoskop. Laparoskop je instrument vrlo sofisticirane optike, koji se uvodi kroz mali otvor u trbušnoj šupljini i njime ljekar može u potpunosti gledati unutrašnjost trbušnje šupljine i obavljati hirurške zahvate.
LAPAROTOMIJA
Hirurški zahvat u kojem se otvara trbušna šupljina.
LH
Hormon luteinizacije kojeg luci hipofiza, stimuliše ovulaciju i stvaranje žutog tijela.
LIBIDO
Spolni nagon, želja za spolnim kontaktom.
LIMFOCIT T4
Posebna loza imunoloških stanica koje su sastavni dio tzv. „stanicne imunosti”. Pod pojmom „stanicna imunost” smatramo odbrambenu reakciju organizma na mikroorganizme smještene unutar stanice. U toj reakciji nastaju limfociti T4 koji na imunološki specifican nacin uz pomoc ostalih loza limfocita (T8, NK stanice) sudjeluju u ubijanju zaraženih stanica, a samim time i mikroorganizma.
MAZOHIZAM
To je polna abnormalnost, kada covjek spolno uživa samo ako trpi boli i zlostavljenja od svog partnera.
MASTOID
(grc.mastos-dojka ili sisa) mastoidan - u obliku dojke.
MASTODINIJA
Bol u dojci (vec i na sam dodir) i preosjetljivost prsne bradavice, obicno za vrijeme menstruacije.
MASTURBACIJA
Postizanje orgazma samonadraživanjem spolnih organa.
MENARHE
Prva menstruacija.
MENOPAUZA
Prestanak menstruacije kod žena u klimakteriju, oznacava i posljednu menstruciju u reproduktivnom razdoblju.
MENSTRUACIJA
Krvarenje iz materice u sklopu menstrualnog ciklusa koje se ciklicno ponavlja otprilike svakih 28 dana.
MENSTRUALNI CIKLUS
Razdoblje od prvog dana jedne menstruacije do prvog dana iduce mensruacije (razdoblje izmedu dvije menstruacije).
MISCEGENACIJA (lat.misceo-mješati, genus-rod)
Seksualni odnos izmedu pripdnika razlicitih rasa (interracial, alotriorastija, panmiksija).
NEKROFILIJA
Sexualno oskvrnjivanje leševa (vrsta seksualne nastranosti).
NIDAH
Uzdržavanje od seksualnih odnosa tokom jedne trecine mjeseca da bi seksualni nagon ostalih dvadeset dana bio pojacan
NIMFOMANIJA
Rijec je grckog porijekla i doslovno znaci „djevojacko ludilo”. Oxfordov rjecnik engleskog jezika (Oxford English Dictionaty) je definiše kao „žensku bolest koju karakteriše morbidna i nekontrolisana seksualna želja”. Ostavljajuci pitanje bolesti po strani, vecina definicija nimfomanije ukljucuje elemente pretjerane i nekontrolisane seksualne želje. Ekvivalentni pojam za muškarce je satirijaza.
ONANIJA
Polno samozadovoljavanje ili masturbacija, odnosno nadraživanje polnog organa. Onanija nije cudno, nastrano seksualno ponašanje, nego sasvim prirodno.
OOGENEZA
Oogeneza je proces nastajanja ženske spolne stanice- oocite (jajne stanice) koji zapocinje u jajnicima još prije rodenja.
Dijeli se na 3 stadijuma. Oocite se razvijaju iz oogonije. Njih u pocetku ima 7 miliona u svakome od jajnika. Tada neke od njih ulaze u profazu mejoze te postaju primarni oociti. Taj proces traje do 6 - og mjeseca nakon rodenja. Medutim, oociti stalno propadaju tako da ih pri rodenju ima oko 2 miliona, a prije puberteta 400 000. U tom prvom stadijumu primarni oociti se okružuju s nekoliko slojeva stanica i formiraju folikule, prvo primarne, a zatim sekundarne. U primarnom stadijumu oocite ostaju do pojave menarhe, prve menstruacije.
Zatim poneki od folikula ulaze u drugi stadijum koji je kraci od prvog i traje 70 - 85 dana. U tom stadijumu se razvija struktura poznata kao Graafov folikul ili antralni folikul i ima promjer 2 - 5 mm.
Treci stadijum je najkraci i odvija se samo kod žena u reproduktivnom razdoblju. On odgovara promjenama za vrijeme menstruacijskog ciklusa, tj. u tom stadijumu se završava mejoza i mitoza pa dolazi do otpuštanja jajne stanice iz folikula. To se dogada smo u jednom od nekoliko folikula koji udu u tu fazu. Taj folikul se naziva dominantni, dok ostali propadaju pod njegovim uticajem.
OPLODNJA
Oplodnja je spajanje ženske jajne stanice (oocite) s muškom spolnom stanicom (spermijem). Pri tome dolazi do miješanja genetskog materijala iz obje stanice.
Prirodno se ona odvija u jajovodima. Naime, jajovodi prihvacaju oocitu i svojim kretanjem lagano je premještaju prema materici. Ako je u meduvremenu došlo do spolnih odnosa u kojem su spermiji bili izbaceni u vaginu te su uspjeli preko mnogih prepreka doci do jajovoda onda je taj susret moguc. Jajovodi svojim gibanjem povecavaju mogucnost susreta. Spermiji mogu preživjeti oko 48 sati unutar ženskog tijela. Oplodnju mogu izvršiti samo oni spermiji koji su prošli kapacitaciju. Samo jedan spermij može oploditi jednu jajnu stanicu. Ostali propadaju.
Nakon što je jajna stanica oplodena niti jedan više ne može prodrijeti u stanicu. Oplodena stanica se pocinje dijeliti mitozom. Prije ugradnje u matericu oplodeno jajašce se vec nekoliko puta podijelilo.
Katkada se oplodeno jajašce može ugraditi u sam jajovod, tada govorimo o izvanmaternicnoj trudnoci. Takva trudnoca spada u rizicne trudnoce.
Postoji i pojam vještacke oplodnje, oplodnje „in vitro” poznatije kao „dijete iz epruvete”. To je proces u kojem se jajne stanice koje su prethodno izvadene posebnim tehnikama iz ženinog jajnika, vještacki spajaju u Petrijevoj zdjelici pod mikroskopom sa spermijima dobijenim od oca ili banke sperme.
ORALNI SEKS (žargonski: pušenje; pljuganje)
je kada osoba liže i siše klitoris ili penis drugoj osobi. Djevojka ne može zatrudnjeti od upražnjavanja oralnog seksa sa svojim partnerom cak i kada proguta njegovu spermu.
Važno: neke polno prenosive bolesti mogu se prenijeti oralnim seksom. Postoje aromatizirani kondomi koje možete koristiti prilikom oralnog seksa da bi se zaštitili od infekcija i polno prenosivih bolesti.
ORALNO - GENITALNI SEX
Oralno - genitalni seks (ponekad zvan „genitalni poljubac”) jest oralna stimulacija genitalija žene ili muškarca od strane partnera bilo kojeg pola. To znaci da može biti homoseksualno ili heteroseksualno iskustvo. Osoba koja izvodi radnju može sa cjelivanja drugih dijelova tijela (npr. oralno nadraživanje grudi muškarca ili žene) preci na genitalije, a kad dode do njih u aktivnost može ukljuciti i druge dijelove u neposrednoj blizini (npr. bedra ili perineum, dio tijela izmedu anusa i polnog organa). Ponekad se izvodi i oralna stimulacija anusa (anilingus). Ako se postupak sprovodi na ženi, aktivnost je poznata pod nazivom kunilingus; ako se izvodi na muškarcu naziva se fellatio.
ORGAZAM (svršavanje)
Cin polnog akta u kojem partner ili partnerika doživi vrhunac seksualnog užitka. Kada mladic ima orgazam on ejakulira, to znaci da sperma pomješana sa sjemenom tekucinom izlazi iz penisa. Kada djevojka ima orgazam njena vagina obicno postaje vlažna. Neke djevojke mogu doživjeti više od jednog orgazma bez prekida. Ako osoba ne može doživjeti orgazam, to ne znaci da nešto nije u redu.
OSTEOPOROZA
Osteoproza predstavlja smanjenje koštane mase. To je cest problem kod žena u menopauzi nakon što se prestane luciti estrogen koji podstice izgradnju kostiju.
OVARIJ
Jajnik - ženska polna žlijezda (organ) u kojem sazrjevaju jajne stanice i luce se hormoni.
OVUM
Jajna stanica - ženska polna stanica koja se spojena sa stanicom spermija može razviti u novu jedniku.
OVULACIJA
Ovulacija je trenutak izbacivanja zrele jajne stanice iz Graafovog folikula. Dešava se pod složenim utjecajima hormona, otprilike 14 dana nakon pojave menstruacije.
PANSEKSUALNOST (grc. pan-sve, lat. sexus-pol)
Zainteresovanost za sve vidove seksualnog opštenja.
PEDOFILIJA
Spolna nastranost, seksualna sklonost prema djecacima odnosno uopšte prema djeci istog ili suprotnog pola.
PENETRACIJA
Ulaz penisa u vaginu.
PLANIRANJE PORODICE
Samosvjestan trud parova ili pojedinaca da ocekuju i ostvare željeni broj djece, te uskladuju vrijeme i trenutak njihovog rodenja. Planiranje porodice se ostvaruje kroz kontracepciju kao i lijecenje nehoticne neplodnosti. (IPPF EN)
PLODNI DANI
Dani u menstrualnom ciklusu u kojima nezašticeni spolni odnosi mogu dovesti do trudnoce. To je vrijeme ovulacije i nekoliko dana prije i poslije tog dana.
POLUCIJA
Nocno izbacivanje sjemena.
POSTELJICA
Posteljica ili placenta je organ koji se stvara u materici za vrijeme trudnoce. U njoj je smješten fetus. Gradena je od majcinog dijela i djetetovog dijela, a služi za prehranu fetusa. Naime, u posteljici se razlijeva majcina krv, pa se stvari iz majcine krvi premještaju preko membrana u djetetov krvni optok. Tako dijete dobija šecer i druge stvari do svog rodenja.
Osim toga, posteljica luci i ljudski korionski gonadotropin (HCG, eng. Human Corion Gonadothropine), hormon slican luteinizirajucem hormonu (LH) koji podstice žuto tijelo na lucenje progesterona. U toku trudnoce i sama posteljica pocinje da luci progesteron.
PREZERVATIV
Vidi kondom.
PROGESTRON
Ženski polni hormon koji luci žuto tijelo nakon ovulacije. Podržava razvoj trudnoce.
PROLAKTIN
Hormon hipofize koji stimuliše stvaranje mlijeka u dojkama.
PROSTAGLANDINI
Stvari (hormoni) koji prirodno nastaju u tijelu, a mogu stimulisati kontrakcije mišica materice.
PUBERTET
Razdoblje života u kojem pocinju funkcionisati reproduktivni organi mladica i djevojke.
REPRODUKTIVNO ZDRAVLJE
Reproduktivno zdravlje je stanje potpunog fizickog, mentalnog i socialnog dobrostanja, a ne samo odsutnost bolesti, u svim pogledima vezanih za reproduktivni sastav i njegovo funkcionisanje.
Stoga reproduktivno zdravlje podrazumijeva da su ljudi u mogucnosti da imaju zadovoljavajuci i siguran spolni život i da imaju sposobnost ostvarivanja potomstva kao i slobodu u odlucivanju da li, kada i koliko cesto ostvariti isto. Bezuslovna su prava muškaraca i žena na informisanje i pristup sigurnim, priuštivim i prihvatljivim nacinima planiranja porodice po njihovom izboru, kao u drugi nacini i mogucnosti njihovog izbora za kontrolu plodnosti koji nijesu u suprotnosti sa zakonom; kao i pravo na dostupnost prikladne zdravstvene zaštite koja ce omoguciti ženi sigurnu trudnocu i porod kao i omoguciti parovima najbolju šansu na zdravo novorodence. (UN)
REPRODUKTIVNA PRAVA
Reproduktivna prava okupljaju odredena ljudska prava u sklopu nacionalnog prava, medunarodnih ljudskih prava i drugih sprazumnih dokumenata. Ta prava pocivaju na prepoznavanju osnovnog prava svih parova i pojedinaca da slobodno i odgovorno odlucuju o broju, vremenskom razmaku i trenutku rodenja njihove djece, kao i da imaju dostupne informacije i sredstva za isto. (UN)
RETROVIRUS
Odredena skupina RNA virusa koji izmedu ostalih enzima sadrže i enzim „reverznu transkriptazu” koja virusni RNA molekul prepisuje u DNA molekulu. Taj proces je suprotan svim ostalim živim bicima. Nakon procesa „obrnutog prepisivanja”, završni produkt DNA molekula sadrži ekvivalentne genetske informacije izvorne virusnog RNA molekula.
SADIZAM (franc, prema Marques de Sade, razuzdanom psihopati i piscu romana)
Polna izopacenost gdje je polno zadovoljenje spojeno sa zadavanjem tjelesnih muka drugoj osobi.
SALPINGITIS
Upala jajovoda.
SEKSAUTIZAM (lat. sexus- pol + grc. autos-sam)
Opsjednutost mislima o seksu (erotomanija).
SEKSIZAM (lat. sexus- pol)
Diskriminacija po pitanju pola.
SEKSOFIJA ( lat. sexus-pol + grc. sophia- mudrost)
Seksualna filoSofija, principi i znanja koja ljudi sticu na osnovu licnih seksualnih iskustava.
SEKSOFOBIJA (lat. sexus-pol + grc. fobeomai- plašim se)
Strah od seksualnih odnosa i svega onoga što se na njih odnosi (erotofobija, koitofobija).
SEKSUALNI APARTHEJD (lat.sexus-pol + afr. apartheid-odeljenost, odvojenost)
Rigidna podijeljenost na muško i žensko, pri cemu su ženskom dijelu raznim religioznim ili zakonskim normama i tabuima uskracena elementarna prava i slobode.
SEKSUALNO ZDRAVLJE
Upotpunjavanje tjelesnih, emocionalnih, intelektualnih i društvenih vidova spolnog postojanja na nacine koji obogacuju i unaprijeduju licnost, komunikaciju i ljubav... pa zbog toga seksualno zdravlje podrazumjeva pozitivan pristup ljudskoj seksualnosti i svrha brige o seksualnom zdravlju bi trebala biti unaprijedenje života i meduljudskih odnosa, a ne samo savjetovanje i briga vezana za plodnost i spolno prenosive bolesti. (World Health Organisation - WHO).
SEKS - (s)polni odnos
Polni odnos (koitus) je prodiranje erektiranog muškog spolnog organa (penisa) u ženski (vaginu). Pri tome, pod uticajem spolnih hormona, aktivira se parasimpaticki dio sastava koji omogucava erekciju. To omogucava punjenje krvlju kavernoznih tkiva u dražici i penisu.
Erektrani penis lakše prodire u vaginu dok se erektirana dražica bolje prijanja uz penis pojacavajuci masažu oba. Parasimpatikus podstice i vaginu na pojacano lucenje tekucine (sekreta) što omogucava lakše prodiranje i ugodniju masažu.
Ako ne dolazi do dovoljnog vlaženja vagine, spolni odnos može biti bolan za djevojke. To se može sprijeciti dužom predigrom u opuštajucoj atmosferi tako da se tijelo pripremi na spolni odnos.
SIDA
Syndrome d`Imunodeficience Acquise.
SIGURAN POLNI ODNOS
Polni odnos koji sprjecava razmjenu krvi, sjemene tekucine ili vaginalnog sekreta.
SJEMENA TEKUCINA
Tekucina koju muškarac ejakulira, a sadrži stanice - spermije, kao i izlucevine žlijezda (prostate i pasjemenika).
SPERMA
Sperma, sjeme ili ejakulat se sastoji od muških spolnih stanica (spermija) i sekreta iz raznih žlijezda (sjemenskih mjehurica, prostate i bulbouretralnih žlijezda). Svrha tog sekreta je prehrana spermija i zaštita od kisele sredine koja se nalazi u vagini kao prepreka oplodnji. U jednom ejakulatu od 3 - 4 mL ima od 200 do 400 miliouna spermija. Spermiji se krecu brzinom od 44 mm/ min.
SPERMIOGENEZA
Spermiogeneza je složeni proces nastajanja spermija koji se odvija u testisima. Za proces je potrebna nešto niža temperatura nego što je tjelesna stoga su testisi smješteni u mošnji (skrotumu). Proces se odvija od puberteta pa do otprilike 80 - e godine. Dnevno se stvara oko 100 - 200 miliouna spermija. Proces tece od spermatogonije, preko raznih oblika spermatocita, zatim spermatida do spermija. U tom procesu uz složene diobe, skuplja se jezgra stanice, smanjuje citoplazma, pojavljuje se bic. Kad prode sve faze spermij se izbacuje u unutrašnjost kanalica. Iz jedne spermatogonije može nastati 64 spermija, a za to je potrebno oko 70 dana.
SPREMICIDAN
Koji uništava spermije.
SPERMIJ
Muška spolna stanica.
SPOLNE BOLESTI (isto POLNE)
Infekcije koje se prenose spolnim putem.
STREILIZACIJA
Postupak kojim se osoba trajno onesposobljava za reprodukciju.
STERILNOST
Nemogucnost zaceca.
STRES I SESEXUALNOST
Ponekad se seksualne disfunkcije (smetnje, problemi) pojavljuju zbog stresa koji se javlja u nekoj posebnoj situaciji, kao što je strah od otkrivanja neke tajne, strah od neuspjeha ili cak strah od trudnoce. Tjeskobna preokupacija trenutnim neuspjehom može uzrokovati poteškoce sljedeci put, zapocinjuci „zacarani krug”, odnosno ciklus neuspjeha, koji ukljucuje anticipaciju neuspjeha i distanciranje kroz zamjenu uloge sudionika ulogom posmatraca. To je jedan od najcešcih uzroka sekundarne impotencije i nemogucnosti postizanja orgazma (anorgazmije). U takvim su slucajevima obicno korisni savjetovanje i seksualna terapija.
TESTISI
Muški spolni organi (žlijezde) koje su zadužene za proizvodnju muških spolnih stanica - spermija kao i proizvodnju hormona testosterona.
TRANSEKSUALIZAM (lat. trans - preko, s druge strane + sexus - pol)
Promjena pola hirurškim putem uz hormonalnu terapiju; TS.
ULTRAZVUK
Dijagnosticka metoda koja koristi zvucne talase za stvaranje slike unutrašnjih organa.
UTERUS
Materica - šuplji mišicni organ u ženskom tijelu u kojem se oplodena jajna stanica ugnjezdi i razvija do porodaja.
VAGINA
Mišicna cijev u koju tokom penetracije ulazi muški spolni organ - penis i ispušta ejakulat (sjemenu tekucinu). U toku porodaja predstavlja dio pordajnog kanala. Kroz nju istice menstrualna tekucina.
VAGINIZAM
Bolni grc vagine koji onemogucava ulaz penisa i spolni odnos.
VAZEKTOMIJA
Hirurški sterilizacijski postupak kojim se podvezuju sjemenovodi tako da kroz njih ne mogu prolaziti spermiji. Sprovodi se u svrhu kontrole zaceca, tj. kontracepcije.
ZIGOTA
Oplodena jajna stanica.
RSS Feed